Zniekształcenia poznawcze odc. 1

Dzisiaj podrzucam listę pierwszych siedmiu zniekształceń poznawczych, czyli mechanizmów sprawiających, że nasze krytyczne myślenie i trzeźwy osąd sytuacji jest zaburzony przez szalejące emocje. Decyzje, jakie wówczas podejmujemy mogą być nieracjonalne i krzywdzące zarówno dla nas, jak i otoczenia.

Uzasadnienie emocjonalne

„Jeśli coś czuję, to musi być prawda, gdyż ta emocja powstała głęboko we mnie, jest autentyczna i mówi coś ważnego o świecie”. Niekoniecznie. Jeśli coś czujesz, to znaczy, że coś czujesz. Kropka. Przyczyny powstania tych emocji powinny zostać prześwietlone, gdyż istnieje prawdopodobieństwo, że nadinterpretowujesz je i wyciągasz na ich podstawie wiążące wnioski na temat świata, ludzi i siebie.

Przykładowo: „Czuję się beznadziejnie, bo jestem beznadziejny”. „Skoro jestem zdenerwowanym, to znaczy, że jest ku temu dobry powód”. „Skoro czuje lęk, to znaczy, że coś mi grozi”. „Czuję, że on jest nieuczciwy, więc na pewno jest oszustem”. 

Czytanie w myślach

Jest to założenie mówiące, że znamy myśli i intencje innych ludzi. Przykładowo: „On na pewno myśli, że jestem beznadziejny”.

Przepowiadanie przyszłości

Przewidywanie przyszłości w mrocznych barwach. Przykładowo: „Na pewno odrzucą mnie po rozmowie kwalifikacyjnej”. „Na 100% obleje ten egzamin".

Katastrofizacja

Jest to przewidywanie przyszłości połączone z głębokim przekonaniem, że nie dam rady stawić jej czoła, przyprawione dodatkowo obezwładniającym lękiem.

Przykładowo: „Obleję egzamin i wiesz co będzie!”. „Jak nie dostanę tej pracy, to będzie koniec”. „Jeśli on mnie zostawi, to już nie wiem co zrobię”.

Odrzucanie pozytywów

Umniejszanie znaczenia pozytywnych zdarzeń, których doświadczamy.

Przykładowo: „Oczywiście, że jest dla mnie miły, w końcu to mój mąż, jak inaczej miałby się zachowywać?”. „Oczywiście, że mnie pochwalili, w końcu to moi rodzice”. „Wiem, że publiczność biła brawo po moim wystąpieniu, przecież zawsze na koniec biją brawo”.

Filtrowanie negatywne

Jak łatwo się domyślić jest to używanie naszego umysłu w charakterze sita do odsiewania wszystkich pozytywnych bodźców, a przyjmowaniu do wiadomości jedynie tych, stawiających nas w złym świetle. „Nie dziwię się, że mnie odrzucili”. „Tak wiele osób mnie nie lubi”.

Myślenie dychotomiczne

Jest to tendencja do postrzegania sytuacji w sposób czarno biały, eliminując odcienie szarości. Osoba myśląca w taki sposób dostrzega jedynie ogólny (zwykle negatywny) wydźwięk sytuacji, podczas gdy całkowicie umykają jej kwestie szczegółowe. Przykładowo, gdy projekt, nad którym taka osoba pracowała zostaje odrzucony przez klienta, wniosek brzmi najczęściej: „To była kompletna strata czasu”. Człowiek myślących dychotomicznie nie docenia tego, czego nauczył się podczas pracy nad projektem i nie zastanawia się jak w przyszłości wykorzystać tę wiedzę.